පුරාණ සමුද්‍ර සේද මාවත ඔස්සේ උපාය මාර්ගිකව ස්ථානගත වී ඇති ශ්‍රී ලංකාව සියවස් ගණනාවක් පුරා සංස්කෘතීන්ගේ සහ බලපෑම්වල විචිත්‍රවත් සන්ධිස්ථානයක් වී ඇත. මෙම පොහොසත් ඉතිහාසයේ වඩාත් ආකර්ෂණීය ආඛ්‍යාන අතර ශ්‍රී ලංකාව සහ පර්සියාව අතර සම්බන්ධය කැපී පෙනේ. මෙම සංකීර්ණ වෙළෙඳ ජාලය භාණ්ඩ හුවමාරුවට පහසුකම් සැලසුවා පමණක් නොව, ගතික සංස්කෘතික භූ දර්ශනයක් නිර්මාණය කරමින් අදහස්, ආගම් සහ භාෂා ව්‍යාප්තියට ද දායක විය.
අනුරාධපුරයේ නෙස්ටෝරියානු ජනාවාසය
පර්සියාවෙන් පැමිණි නෙස්ටෝරියානු ක්‍රිස්තියානීන් ශ්‍රී ලංකාවේ පැරණි අගනුවර වූ අනුරාධපුරයේ සැලකිය යුතු ජනාවාසයක් පිහිටුවා ගත් බව ඓතිහාසික සාක්ෂි පෙන්වා දෙයි. මෙම ප්‍රජාව කලාප දෙක අතර සංස්කෘතික හුවමාරුව සහ වෙළෙඳ සබඳතා වර්ධනය කිරීමෙහිලා තීරණාත්මක කාර්යභාරයක් ඉටු කළේය. අනුරාධපුරයේ ඇති පුරාවිද්‍යාත්මක සොයා ගැනීම් මඟින් පර්සියානු සංස්කෘතියේ ප්‍රගාඪ බලපෑම නිරූපණය වන අතර එය වාස්තු විද්‍යාත්මක ශෛලීන්, ආගමික පිළිවෙත් සහ සමාජ ව්‍යුහයන් තුළින් පැහැදිලි වේ.
නෙස්ටෝරියානු බලපෑම විශේෂයෙන් සැලකිය යුතු කරුණකි. එය ක්‍රිස්තියානි ධර්මයේ සහ පෙරදිග සම්ප්‍රදායන්හි අද්විතීය මංසන්ධියක් නියෝජනය කරන අතර මෙම කාල පරිච්ඡේදය තුළ සංස්කෘතික අන්තර්ක්‍රියාවල සංකීර්ණත්වය පෙන්නුම් කරයි.
ඔවුන්ගේ පැමිණීම ශ්‍රී ලාංකීය සමාජයේ පොහොසත් තලයට දායක වූ අතර, අදටත් අධ්‍යයනයට හා අගය කිරීමට නොමැකෙන ලකුණු ඉතිරි කළේය.
ගාල්ලේ පර්සියානු අක්ෂර
මනරම් වාරයක් සහ ඓතිහාසික වැදගත්කමක් ඇති ගාල්ල, පර්සියානු බලපෑමේ තවත් කේන්ද්‍රස්ථානයක් ලෙස ඉස්මතු විය. මෙම වෙරළබඩ නගරයෙන් පැරණි පර්සියානු ශිලා ලේඛන සොයා ගැනීම ශ්‍රී ලංකාව සහ පර්සියාව අතර ගැඹුරට මුල් බැස ඇති සබඳතා පිළිබඳ සාක්ෂියක් ලෙස සේවය කරයි. බොහෝ විට පුරාණ ගල් හා පුරාවස්තු මත දක්නට ලැබෙන මෙම ශිලා ලේඛන, සියවස් ගණනාවකට පෙර සිදු වූ වෙළෙඳ පිළිවෙත්, සමාජ ධූරාවලිය සහ සංස්කෘතික හුවමාරු පිළිබඳ වටිනා අවබෝධයක් සපයයි.
අලංකාර අක්ෂර කලාව සඳහා ප්‍රසිද්ධ පර්සියානු අක්ෂර පර්සියානු සංස්කෘතියේ කලාත්මක බව සහ නවීනත්වය මූර්තිමත් කරයි. ගාල්ලේ දී, මෙම ධාතූන් වහන්සේ ඓතිහාසික බැඳීම් සිහිපත් කරනවා පමණක් නොව, දිවයිනේ අනන්‍යතාවය හැඩගස්වා ඇති හවුල් උරුමය ද ඉස්මතු කරයි.
ශිලා ලේඛන මඟින් විවිධ සංස්කෘතීන් සහජීවනයෙන් හා එකිනෙකා පොහොසත් කළ හැකි ආකාරය නිරූපණය කරමින් ඔරොත්තු දීමේ හැකියාව සහ අනුවර්තනය පිළිබඳ ආඛ්‍යානයක් පිළිබිඹු කරයි.
සංස්කෘතික වැදගත්කම
ශ්‍රී ලංකාවේ පර්සියානු අක්ෂර සහ පුරාවස්තු පැවතීම හුදු පුරාවිද්‍යාත්මක උනන්දුව ඉක්මවා යයි. එය සේද මාවත ඔස්සේ සංස්කෘතික හුවමාරුවල පොහොසත් යහ සබඳතාව සංකේතවත් කරයි. අන්‍යෝන්‍ය අවබෝධය, සහයෝගීතාවය සහ විවිධ සම්ප්‍රදායන් මිශ්‍ර කිරීම සඳහා වෙළෙඳාම උත්ප්‍රේරකයක් වූයේ කෙසේද යන්න මෙම සම්බන්ධතාවය අවධාරණය කරයි. පර්සියානු සහ ශ්‍රී ලාංකික සංස්කෘතීන් අතර අන්තර්ක්‍රියා මඟින් අනන්‍යතා හැඩගැස්වීමේදී සහ එකමුතුකම පෝෂණය කිරීමේදී හරස් සංස්කෘතික සංවාදයේ වැදගත්කම ඉස්මතු කරයි.
එපමණක් නොව, පර්සියානු බලපෑම අද ශ්‍රී ලාංකේය සංස්කෘතියේ විවිධ පැතිවලින්, භාෂාවෙන් සහ සාහිත්‍යයේ සිට සූපශාස්ත්‍ර සම්ප්‍රදායන් දක්වා විද්‍යමාන වේ. මෙම ඓතිහාසික අන්තර්ක්‍රියා අවබෝධ කර ගැනීම ශ්‍රී ලංකාවේ සංකීර්ණ සංස්කෘතික භූ දර්ශනය සඳහා අපගේ අගය කිරීම පොහොසත් කරයි.
ශ්‍රී ලංකාව සහ පර්සියාව අතර ඇති ඓතිහාසික සම්බන්ධතා පිළිබඳව ගැඹුරින් සොයා බලන විට මෙම අන්තර්ක්‍රියාවල උරුමය සමකාලීන සමාජය තුළ දිගින් දිගටම දෝංකාර දෙමින් පවතින බව පෙනී යයි. පර්සියානු බලපෑම්, ශ්‍රී ලාංකේය සංස්කෘතියේ රෙදිපිළි පුරා ගෙතුණු අතර, වෙළෙඳාම, ගවේෂණය සහ අන්‍යෝන්‍ය ගෞරවය පිළිබඳ පොහොසත් ඉතිහාසයක් පිළිබිඹු කරයි.
අද අපේ ලෝකයට එහි කල්පවත්නා බලපෑම හඳුනා ගනිමින්, ඉතිහාසයේ මෙම ආකර්ෂණීය පරිච්ඡේදය සමරමින්. අපගේ හවුල් උරුමයන් වැලඳ ගැනීමෙන්, අපගේ ගෝලීය ප්‍රජාව හැඩගස්වන විවිධ සංස්කෘතික ආඛ්‍යාන පිළිබඳ වැඩි අවබෝධයක් ලබා ගත හැකිය.
වර්තමානයේ ද ඉරානය සහ ශ්‍රී ලංකාව අතර පවතින කල්පවත්නා සබඳතාවයේ “අවශ්‍යතාවය ඇති මිතුරා සැබවින්ම මිතුරෙකි” යන පැරණි කියමන වෙන කවරදාටත් වඩා සත්‍ය වේ. භූ දේශපාලනික ගතිකත්වය බොහෝ විට සිරස්තලවල ආධිපත්‍යය දරන අතර, එය බැඳීමක ශක්තිය සැබවින්ම නිර්වචනය කරන සහයෝගීතාවයේ සහ අව්‍යාජ සුහදතාවයේ නිහඬ ක්‍රියා වේ. ගෝලීය දේශපාලනයේ කඩිමුඩිය මධ්‍යයේ, ඉරනායේ මෑත කාලීන අභිනය, ශ්‍රී ලංකාව සම්බන්ධයෙන් ස්මාරක ව්‍යාපෘතියක හදවතේ ඇති වීරයන් සඳහා ගැඹුරු ගෞරවයක් සහ අගය කිරීමක් පෙන්නුම් කරයි.
